Pandemi devrinde iktisat piyasasını canlı tutmak için en çok gereksinim duyulan şey nakit paraydı. Gelişmiş ülkeler de ülkelerinin başlarına gelebilecek enflasyon dehşetlerinden dolayı para siyasetlerinde değişim planlamaları yapmaya başladı. Bu da en çok Türk Lirası üzere para ünitelerini etkiledi. Bununla bir arada dünya iktisadının performansı dolar alma yahut satma kararının merkezinde yer alır.
Güçlü bir iktisat, inançlı ve kabul edilebilir bir yatırım getirisi elde etme nedeni ile dolar da dünyanın her yerinden yatırım çekecektir. Dünyada her yerden yatırım alan dolar daima yatırım aldığından da dünya üzerinde pek çok yerde geçerliliği artmış olacaktır. Pekala dolar neden yükselir?
Dolar neden yükselir? Sebepleri:
- Dolar bedelini arttırmak için arz ve talep
- Dolar kıymetinin hassaslığı ve piyasa psikolojisi
- Doları etkileyen teknik faktörler
Dolar kıymetini arttırmak için arz ve talep
Günümüzde teknoloji hayatımızın her yerinde ve her geçen gün teknolojiye daha da fazla muhtaçlık duyuyoruz. Teknolojik gelişmelerin de en çok yaşandığı, teknolojik aletlerin birçoklarının piyasaya sürüldüğü ülke de Amerika Birleşik Devletleri. Gün geçtikçe ABD bazlı şirketler piyasaya daha fazla eser ve hizmet sunar.
İşte bu eser ve hizmetlerin dolar olarak ödenmesi gerektiği için dolara olan talep artar. Bu yüzden de ödemenin gerçekleşebilmesi için insanların kendi para ünitelerini dolara çevirmesi gerekecektir. Bununla birlikte büyük Amerikan şirketlerinin yabancı yatırımcılar tarafından satın alınan sermayeyi yükseltmek için bir tahvil çıkarması durumunda tahvil için yapılacak ödemenin de dolar cinsinde yapılması gerekecektir.
Aynı vakitte ABD kurumsal pay senetlerinin ABD harici yatırımcılar tarafından satın alınması için para ünitelerini dolara çevirmesi gerekmektedir. Bu örnekler ABD’nin nasıl dolar için daha fazla talep yarattığını ve bunun karşılığında dolar isteği üzerinde baskı oluşturarak doların pahasını, dolar satın almak için satılan para ünitelerine nazaran arttırdığını görmemize yardımcı oluyor.
Ek olarak pandemi ile birlikte her şeyin ne kadar bilinmeyen olabileceğini gördük. Fakat ABD doları bilhassa küresel ekonomik belirsizliği vaktinde yatırım için her vakit inançlı bir liman olarak görülür bu nedenle ABD ekonomisindeki dalgalanmalara karşın dolar talebi çoklukla devam edebilir.
Dolar pahasının hassaslığı ve piyasa psikolojisi
Dolar bedelinin hassaslığı ve piyasa psikolojisini uygunca kavramak için tüketimden ve toplumun tüketim alışkanlıklarından bahsetmek gerekir. Tüketimi ele aldığımızda iki kümeyle tanışırız.
Biri günlük ömür için gereksinimimiz olan harcamalarımızı anlatan sabit tüketim kümesi, oburu ise toplumun gelir seviyesine nazaran değişen teşvik harcamaları kümesi. Her iki kümede da beşerler kendilerine nazaran belirledikleri oranlarla tasarruf yapmak isterler.
Bu bahiste iki kümenin karıştığı toplam tüketim fonksiyonunda tüketici harcamalarının büsbütün gelir ve gelirdeki değişimler tarafından belirlendiğini söyleyebiliriz.
Böylelikle vakit içinde gayri safi yurtiçi hasıla büyüdükçe toplam tasarruflar orantılı olarak artmaktadır. Yani harcanabilecek olan gelir ve tüketici harcamaları ortasında bir oran bulunmaktadır.
Daha yeterli anlaşılabilmesi için bir örnek verelim. ABD’de sürekliliği azalan eserler ve hizmet dalı ABD iktisadının zayıflaması ve tüketimin yavaşlatması durumunda ABD hükümeti ya da ABD bazlı büyük şirketler, tahvil yahut pay senedi satışından elde edilen nakdin iade edilmesi halinde gelebilecek bir satış mümkünlüğü ile karşı karşıya kalmaktadır.
Yabancı yatırımcılar mahallî para ünitelerini geri aldıklarında ise anlattığımız örneklerin tam zıddı gerçekleştiğinden bu örnek dolar kurunun artması değil azalması manasına geliyor.
Doları etkileyen teknik faktörler
Özellikle ticaret bazlı kurulan şirketler yahut holdingler için doların artması ya da düşmesi çok şey tabir eder. Bu nedenle de ticaret ile yakından ilgilenen bireyler, ticaret bazlı şirketlerde yahut holdinglerde dolar arzının dolar talebinden daha fazla mı yoksa daha az mı olacağını ölçmekle görevlendirilir. Bu ölçümü belirlememize yardımcı olması için doların kıymetini etkileyebilecek her türlü habere, ülkeler ortası siyasi gelişmelere, dünyada rastgele bir olaya dikkat çekecek ülke içi siyasi gelişmelere dikkat etmemiz gerekiyor.
Bu bordro bilgileri, gayri safi yurtiçi hasıla bilgileri (GSYİH) ve iktisatta güçlü yahut zayıf olup olmadığını belirlememize yardımcı olabilecek başka ekonomik datalar üzere çeşitli hükümet istatistiklerinin yayınlanmasını içerir.
Ayrıca, genel ekonomik hassaslığı belirlemek için yatırım bankaları ya da varlık idaresi firmaları üzere iktisat piyasasında bulunan büyük işletmelerin de görüşlerini daha çok bu bahse dahil etmemiz gerekiyor. Çoklukla arz ve talebin ekonomik temellerinden fazla piyasayı yönlendirecek olan şey de duyarlılıktır.
Bu öngörülere ek olarak, ticaretle uğraşan bireylerin misyonu; dayanak ve direnç seviyelerini, teknik göstergeler üzere tarihte daima olarak, bir döngü halinde devam eden tarihte tekrar eden kalıpları tahlil etmek. Ticaret ile ilgilenen pek çok kişi, bu modellerin döngüsel olduğuna ve gelecekteki fiyat hareketlerini iddia etmek için kullanılabileceğine inanıyor.
Peki bu üç küme kendi içinde nasıl birleşir?
Ekonomistler ya da ticaretle uğraşanlar alım yahut satım kararlarını vermek için çoklukla üstte özetlenen sistemlerin bir kombinasyonunu benimser. Ticaret, olasılıkları sizin lehinize toplamak ve bir avantaj oluşturmaktır.
Toplanan bu olasılıkların gerçek olma mümkünlüğü yüksekse, bu iş ile ilgilenen bireyler piyasaya girme ve bunu yönetme riskini üstlenecektir.
ABD dolarının yükselmesine neden olan ne?
ABD dolarının yükselmesine neden olan üç faktörü üstte belirtmiştik, fakat yükselmesinde faal rol oynayan birincil faktör dolara olan talep. Dolara olan talep artarsa doların değeri de artar. Bilakis, talep azalırsa bedel de düşer. Yabancı vatandaşlar, yabancı merkez bankaları yahut yabancı finans kuruluşları üzere memleketler arası taraflar daha fazla dolar talep ettiğinde dolara olan talep artar.
Dolara olan talep, dünyanın rezerv para ünitesi olduğu için ekseriyetle yüksektir. Bununla birlikte dünyadaki başka para ünitelerinden fazla doların paha kaybetmemesinde siyasi istikrar da büyük rol oynar.
Bu içerikte dolar neden yükselir sorusunu ayrıntılarıyla birlikte anlatmaya çalıştık. Anlattıklarımız sırf bildilendirme maksatlıdır. Bu içerik yatırım tavsiyesi değildir.
